:پرورش نسل آینده در جعبه جادویی! تحلیل برنامه های اجتماعی صدا و سیما

حجم برنامه های تولید و پخش شده توسط صدا و سیما در طی سالهای اخیر رشد قابل توجهی داشته و مدیران این رسانه تاثیر گذار همواره کوشیده اند برای حفظ مخاطبان خود این برنامه ها را با توجه به تغییرات اجتماعی و سلایق بینندگان خود تهیه کنند ،اما به نظر می رسد این سیاست دیگر رسالت های رسانه ملی را تحت تاثیر قرار داده است

با پیروزی انقلاب اسلامی ، صدا و سیما نیز دچار تحول شد. دیدگاه امام راحل (ره) نسبت به رسانه ملی که از آن به عنوان دانشگاه یاد کرد در دو دهه اول انقلاب همواره توسط مدیران این رسانه پیگیری شد. نقش آموزش و پرورش در راه اندازی و مدیریت شبکه دوم سیما نیز در سالهای ابتدایی شکل گیری آن مؤید این موضوع است
در دهه سوم انقلاب پررنگ شدن حضور ماهواره در جامعه که با تغییرات اجتماعی همراهی می شد ، اهداف صدا و سیما را بالاجبار دچار تغییراتی کرد. این رسانه که تا آن زمان رقیبی برای خود نمی دید ، اینک جایگاه خود را به عنوان فراگیرترین و موثرترین رسانه در تهدید می دید. لذا در راه افزایش جذابیت ، نقش سرگرم کنندگی خود را مورد توجه جدی قرار داد و به راه اندازی شبکه های استانی پرداخت
آمار اعلام شده توسط مرکز آمار ایران هم بیانگر این موضوع است. در حالی که جمع ساعات برنامه تلویزیونی درون مرزی در شبکه ها و مرکز استانها در سال 1365 ، 4 هزار و 395 بود ، این رقم با رشد بیش از 11 برابر در سال 1383 به 49 هزار و 387 ساعت رسید

صدا و سیما در دهه اخیر با درک تغییرات اجتماعی رخ داده ، پخش برنامه های خود را شبانه روزی کردد و سریالهای تلویزیونی متعدد ، فیلمهای سینمایی مهیج و برنامه های زنده با موضوعات اجتماعی و خانوادگی در غالب شبکه های تلویزیونی عرضه شد. در کنار آن بار اقتصادی حجم انبوه برنامه های تلویزیونی ، سازمان صدا وسیما را مجبور به قبول آگاهی های تجاری آن هم به صورت گسترده کرد که تضاد داشتن برخی از آنها با سلامت جسمی و روانی جامعه باعث شد این سازمان مکرراً از سوی دستگاههای مربوطه تحت فشار قرار گیرد
اکنون در یک نگاه کلی به صدا و سیما مشخص می کند ، بار آموزشی این رسانه کمرنگ تر از همیشه است و مدیریت این سازمان به جنبه سرگرم کنندگی و خبری آن اهمیت بیشتری می دهد. همچنین در کیفیت برنامه های آموزشی ای که به مباحث بیماریهای جسمی ، روانی و روشهای تربیتی پرداخته می شود نیز جای تامل وجود دارد. البته بی شک تلویزیون در این خصوص برنامه های مفیدی را نیز تهیه کرده است که جای تقدیر نیز دارد. اما در این گفتار سعی شده است به آسیب شناسی برنامه آموزش همگانی صدا و سیما پرداخته شود

ترویج رفتارهای بهداشتی

رسانه‌های همگانی، به ویژه "صدا و سیما" می‌توانند برداشت‌های افراد را از مسائل پیرامون خود، تنظیم، تصحیح یا تقویت کنند و در این راه با اشاعه فرهنگ بهداشتی جامعه، بسیاری از مشکلات ، کمبودها و نیز سرمایه‌گذاریهای بی‌مورد را کاهش دهند. اما در حال حاضر برنامه‌های بهداشتی صدا و سیما بیشتر جنبه درمانی دارد و به بهداشت و پیشگیری، توجه کمتری می‌شود. به نظر می رسد تهیه کنندگان این برنامه ها سوژه های پرمخاطب و مد روز را به اطلاع رسانی در مورد بیماریهای و اختلالات قابل پیشگیری ترجیح می دهند
در همین رابطه دکتر حسن ابوالقاسمی ، رئیس سازمان انتقال خون کشور در مراسم گرامی داشت روز جهانی تالاسمی که ماه گذشته برگزار شد ، با انتقاد شدید از صدا و سیما در زمینه اطلاع رسانی بیماری های وراثتی ، گفت : در 2 سال اخیر آگاه سازی جامعه در خصوص تالاسمی به عنوان یک بیماری ارثی که کاملاً قابل پیشگیری است ، به طرز محسوسی کاهش پیدا کرده است

کارشناسان عدم آموزش صحیح و فقدان فرهنگ سلامت را به عنوان مهمترین علت عدم رعایت مسائل بهداشتی می دانند و تاثیر آنها را حتی از کمبود امکانات بالاتر می دانند. بی شک در این بحث رسانه ملی می تواند نقش تاثیر گذاری ایفا نمایید. در این باره صدا و سیما می‌تواند به وسیله راههای زیر در اشاعه فرهنگ بهداشتی مردم مؤثر باشد : 1- ترسیم وضعیت مطلوب زندگی افرادی که موازین بهداشتی را رعایت می‌کنند و یا وضعیت نامطلوب زندگی افرادی که این موازین را رعایت نمی‌کنند. 2- پخش برنامه‌های مستند در آموزش مسائل بهداشتی. 3- ایجاد مقایسه وضعیت بهداشت با جوامع پیشرفته. 4- استفاده از نظر متخصصان. 5- جلوگیری از پخش فیلم‌هایی که در آن بازیگران اعمال غیربهداشتی انجام می‌دهند. 6- جلوگیری از تبلیغات مواد غذایی و آرایشی غیربهداشتی. 7- دعوت مردم به مطالعه. 8- دعوت از کارشناسان بهداشت و تعلیم و تربیت . 9- در پیش گرفتن بهترین روشهای آموزش بهداشت کودکان و

نوجوانان

آموزش مهارتهای اجتماعی

از آنجا که انسان در جامعه و در ارتباط با دیگران زندگی می کند، سلامت و خوشبختی او وابسته به وجود مهارتهایی است تا بتواند آنها را درک نماید ، روابطش را با آنها تنظیم نماید و به طور خلاصه سازگارانه با آنها زندگی نماید. در این میان صدا و سیما به عنوان فراگیرترین و دردسترس ترین رسانه نقش بسزایی در آموزش مهارتهای زندگی دارد
اجتماعی شدن، مستلزم بیان و طرح الگوهای رشد کودک و همچنین الگوها و ارزش‌هائی است که توسط جامعه و گروههای اجتماعی انتقال می‌یابد. از بیان عواملی که در اجتماعی شدن کودک مؤثرند، می‌توان خانواده و سپس نهادهای اجتماعی و رسانه‌های گروهی بخصوص تلویزیون را نام برد

آنچه در برنامه‌های تلویزیونی نظر کودک را جلب می‌کند، محتوای واقعی برنامه نیست ، بلکه محتوای اجتماعی و عاطفی برنامه‌ها و طرز ظاهر شدن و نحوه رفتار شخصیت‌ها است . کودک با الگوسازی اجتماعی، رفتار افراد مشخصی از قبیل والدین، معلمان، همسالان و شخصیت‌های تلویزیونی را تقلید می‌کند

باید توجه داشت الگوسازی اجتماعی در تغییر رفتار و جانشین کردن رفتارهای جدید بسیار کارآمد است . به همین دلیل لازم است برنامه ریزان و تهیه کنندگان تولیدات تلویزیونی به کمک کارشناسان امر بسیار ظریف و دقیق از این عامل استفاده نمایند. چه بسا خیلی از پدیدیهای آسیب شناختی که در حال حاضر با آنها روبرو هستیم از این طریق قابل حل و فصل هستند
آشنایی با اساس مهارت اجتماعی باید از طریق برنامه‌های مناسب صورت گیرد. این آموزش‌ها باید با سطح رشد فکری سنی و مهارت اجتماعی کودک هماهنگ باشد. در این مسیر می‌توان از ارائه الگوهای مناسب در قالب نمایشهای عروسکی، کارتون و... استفاده کرد. نمایش رفتارهای الگو، کودک را برای انجام آنها در موقعیت‌های واقعی زندگی آماده می‌سازد

صدا و سیما و کودکان

گرچه عوامل ژنتیکی پیدایش استعداد و خلاقیت را در افراد ممکن می‌سازد، با این حال بروز و رشد این استعداد تحت تاثیر عوامل محیطی قرار دارد. تحقیقات در مورد چگونگی ارتباط بین هوش و خلاقیت نشان می‌دهد که تنها اشخاص بسیار باهوش نیستند که می‌توانند خلاق باشند، بلکه افراد باهوش متوسط نیز می‌تواند خلاق باشند.
هر اندازه تماس فعال با محیط زیست طبیعی، اجتماعی و فرهنگی، که در واقع منابع اطلاعاتی محسوب می‌شوند بیشتر باشد، به همان اندازه بازده خلاقیت کودک بیشتر است و با توجه به طبیعت کودک ، اطلاعات بدست آمده از وسائل سمعی و بصری برای او ملموستر و محسوستر است

صدا و سیما می‌تواند علاوه بر آموزش والدین و آموزگاران در چگونگی پرورش تفکر خلاق در کودکان، خود نیز با ارائه الگوهای مناسب و علاقمند کردن غیرمستقیم کودکان به اندیشیدن، در پرورش استعدادهای آنان مؤثر باشد،
زندگی در قرن بیست و یکم و عصری که ارتباطات نام گرفته است شرایط جدیدی را پیش روی همه اعضای جامعه قرار داده است. میلیونها سایت اینترنتی ، هزاران کانال ماهواره ای و گسترش روز افزون شبکه های ارتباطی از جمله تلفنهای همراه ، خانواده را با مسائل جدیدی روبرو کرده و اعضای آن را به شدت نیازمند آگاه سازی کرده است. در اهمیت این موضوع همین بس که اطلاع رسانی صحیح در این زمینه بهایی معادل تربیت نسلی کارآمد یا ناکارآمد خواهد داشت. بدون تردید صدا و سیما در این زمینه می تواند بیش از دیگر ابزارها مفید واقع شود
در حال حاضر نگاهی گذرا به برنامه های روزانه رسانه ملی مشخص می کند حجم برنامه هایی که به مباحث کارشناسی در خصوص بیماریهای جسمی می پردازند خیلی بیشتر از برنامه هایی است که نحوه صحیح تربیت و مباحث روانشناسی را محور قرار داده اند. به نظر می رسد لازم است مدیران رسانه ملی که همگی صبقه فرهنگی ، علمی و اجرایی روشنی دارند نسبت به موضوع آموزش مهارتهای زندگی ، روشهای نوین تربیتی و آموزش آنها به صورت مستقیم و غیر مستقیم در قالب برنامه های مختلف توجه جدی تری بنمایند

منبع : خبرگزاری مهر

POSTED BY : Mohsenifar